Il-Mart Kurjuża
Proġett: Atlas tal-Wirt Kulturali Intanġibbli ta' Sqallija
Karta inizjalizzata għal skopijiet ta' katalogar inizjali.
Taħt analiżi għall-ewwel abbozz li se jsir dalwaqt
DA
FAIRY TALES ĠODDA U FOLK TALES SILJANI VOL. IV Minn Giuseppe Pitre. Fil-Librerija tat-Tradizzjonijiet Popolari Sqallin vol VII.
CCLXXXII -. Muglieri kurjużi
Jingħad dwar il-vot kien hemm giuvini maritatu u soru
putennu campari nni lu sò paisi, yes nni straníu nni n'âtru
paisi, u adduà'501 f'Parrinu. Avenu un tempu chi
cci sta, un jornu fra di l'âtri, di fora502 travau 'na funcia503, e la żvilupp' a lu sò patruni, e cci dumannà' a lu sò
patruni unni l-agghià'504; Għidtilna: – «A lu locu505.» –
«Dumani ha' jiri arreri a lu locu, u ha' a ijri a digging
unn'era la funcia, ea digging nni lu radicuni di la funcia e
zoccu find lu porta ccà.» Lu 'nnumani va a lu locu, e va a
dig nni chiddu puntu e find' du' vipari, l'ammazzà' e li
purta' a la patroni; ċemplu l-cammarera u agħmilhom sarvari. Gghiustu gghiustu cci avìanu purtatu 'na pocu di anciddi, poġġihom hemm 'nsèmmula, u għidt lill-qaddej: –
«Duna a manciari a lu garzuni, pigli du' ancddi, li aktar
minuti, u cci li frji.» Scanciu506 di l'anciddi cci frij' li vipari, pirchì cci avìanu parutu ancddi; jehodhom fuq il-mejda, u jiekolhom lu garzuni; comu lest tiekol
sintía parlari la gatta e lu cani, chi kienu nni la casa di lu
patruni, u lu cani dicía: – «A mia m'havi a dari lu pani.»
Il-qattus qal: – «A mi mi lavi a dari vidè507;» imma lu
klieb: – «A mia mi l-havi a dari aktar assà', ca vaju508 cu la
patruni;» il-qattus jgħidilna: – «Le, lu tò misriu509 è chissu; quant'havi a dari a tia nn'avi a dari a mia, masinnò nun fa gghiustu.» E stu garzuni sintía parlari st'armali,
ca avía seize the virtue mangiannusi li du' vipari; iva le
scinni nni la stadda stu garzuni pi purtari l'òriu a li muli,
e li muli sintìanu viniri la garzuni; lu capu-rètina510 qal:
– «A mia mi nn'havi a dari aktar assà' di tia òriu, ca iddu
immur cavaddu;» n'âtra mula cci dicía: – «Quantu nn'havi a dari a tia, nn'havi a dari a mia, pirchì a mia mi karga aktar assà';» e stu garzuni sintía tuttu lu discursu, piglia l'òriu e cci lu divide eguali. – «Vidi ca fici gghiustu
ca nni lu maqsum indaqs?» (jiġifieri lu mulu) u iva nni acchiana
susu lu garzuni, e apressu avía la gatta; il-qattus kellimna u wissietha, tghidulna: – «Nara li ghandek 'ntisu tkellimna
nui, vidi ca lu tò patruni ij' a circari li vipari, e nun li find', dumannà' a la serva, e cci dissi cà li detti a mangiari a
tia, e t'havi a spijari ch'hai 'ntisu cà sapi ca tu ha' il-virtù,
e cci lu dici ch'havi un libru di 'ncantamentu, tu cci ha' a
diri ca nun ha' 'ntisu nenti, masinnò si tu cci lu dici, tu
miet, u lu tò patruni tiehu virtù, u trid 'mminazzari,
e tu nun cci lu vulennu diri, ti nni manna.» Take lu garzuni, u trasi nni lu sò patruni; comu lu vitti, cci cumencia
to spijari; e lu garzuni dejjem qal le; si nichía511 lu
patruni, e nni lu manna; communni lu manna', iddu piglia'
it-triq pi jirisinni nni lu sò paisi; flimkien mat-triq cci 'mmatti
'na mannra512, e find' li picurara nichiati, pricchì iljieli aktar
iljieli tlifna l-pecuri; ħu dan il-garzuni u għedtlu: – «Issa mur kemm tagħtini ca nun vi nni fazzu mancari
whoop?” Lu curatulu cci I said: – «Quannu nun nni mancanu aktar, ti dugnu 'na jumenta cu 'na mulacciuna513.» Hemmhekk
sira si scurà' ddà, doppu chi mancià' si iju a curcari out
Lu Pagliaru; waslu f'nofsillejl 'ntisi jitkellmu mal-ilpup,
who dicìanu a li cani: – «O cumpari Vitu514!» Klieb hemm
respunneru: – «O cumpari Cola.» – «Putemu vinìri pi l-armali?» Li cani cci dissiru: – «Nun cci putiti viniri, ca cc'e
lu patruni curcatu out.” Iddu sta vita la fici pi ottu jorna; e pecuri nun ni mancavanu; waslu fil-jum il-ġdid
joqtlu l-klieb kbar kollha. – «Issa kun ferħan,
cci dissi lu picciottu a li curatuli, ca armali nun ni mancanu aktar.» Cci dettiru la jumenta cu la mulacciuna u iva
nni iju; is-sira l-ilpup għajtu lura lill-klieb: – «O cumpari Vitu, putemmu vinìri?» Cci respunninu li cagnoli petciuli: – «Nun cci putiti vinìri, ca li your friends l'ammazzaru, e si viniti, pruvuli515 e baddi cci nn'è vidè pi vatri.»
Lu garzuni wasal id-dar tieghi l-muglieri raw chidda
jumenta cu la mulacciuna, cci spijà' li kien jumenta;
lu maritu cci tghid: – «Nòscia è516.» Kien joqrob, kien hemm
'na fera tra un paisi viċin; cci parsi di gghiustu a lu picciottu di jiri a la festa cu la muglieri; mar cavaddu
a la jumenta e partinu: pi strata la mulacuna si ristà' e
cried a la matri di aspittàrila, il-matricci wieġbu: –
«Camina, ca tu si' leggia e i' portu a du' a cavaddu517.» Take lu maritu comu 'ntisi stu discursu u beda jirridiri: la
muglieri, crûsiera518, cci spijà': – «Pirchì arriditi?» Lu
Maritucci qalilna: – «Pri nenti.» Il-muglieri jgħidulna: –
«Nano; mi aviti a diri, masinnò a la fera; tiġix hemm”. Lu maritu cci I said: – «Arrivannu a lu Santu519 ti lu
dicu,» u lu Santu jera qabel lu paisi. Wasal lu Santu, il-muglieri cumencia in dìricci: – «Pirchì arriditi? Jien
tgħidha.” Lu maritu cci qalt: – «Quannu Arrivammu
jintra520 ti lu dicu.» Ħu l-muglieri u iva nni vosi iddur bla jiri a la fera; e si nni aggìranu; jintra wasal
cumencia la muglieri: – «Issa trid tgħidli?» Ħu lu
maritu e cci dici: – «Mur call me lu Cunfissuri, ca doppu ti lu dicu.» Jieħu l-muglieri, jilbes il-mantillina bla nifs u jmur isejjaħ lil lu Cunfissuri, għidilna min vinissi a marammanu521 ca s'havi a cunfìssari mè maritu.»
Nustramentri lu maritu kien sulu piglia a pugnu di coccia
, u sejħithom ca avía 'na pocu di gaddini u a gaddu; a la jittata li còccia li gaddini s'affuddavanu pi manciari, e lu
gaddu hemm puzzuluni ghamilhom jaharbu ghal dda via, ca nun
vulía chi manciavanu: lu garzuni ripusi e cci dici a lu
gaddu: – «Pirchì nun manci, e ne fa' manciari?» Rispunni lu gaddu, cci dici: – «Le, nun jkollhom a manciari, i'
sugnu lu gaddu e i' hê cantari, no comu tia523 ca pi cunfidari lu fattu a tò muglieri ora ha' a muriri.» Ħu iddu e
sar attent'524 u qal lil lu gaddu: – «Cchiù udiu di mia
had!» Min jagħmel? Ħu 'na cigna, la vagna, e la mitti adordini; comu si arricogli, la muglieri cci dici: – «Lu Cunfssuri stà vinennu, ora mi aviti a diri.» Ħu ċ-ċinju lu
raġel, u cumencia biex tagħti ċinji, u tant affarijiet qal approx
lassa aktar mejta ca alive; come lu parrinu, għidilna iva
s'avía di cunfissari; ħu lu garzuni cci tgħid: – «Cu' cci
qallek?” – «Voscia muglieri.» – «Piidda, cci
għidt, m'għadux tiegħi." Take lu parrinu e 'ncugna nni la muglieri, e idda nun cci dava cuntu, e lu parrinu s'adduna ca
il-ħaġa kienet nun gghiusta, vôta tunnu bla diri nenti u iva
ni tmur. Doppu un pezzu la muglieri rivini', e lu maritu cci
tgħid: – «Vidi chi t'avía di diri, la muglieri? Nichiati." Cci
Idda wieġbet: – «Nenti ħafna aktar sapiri.» E accussi finiu la curiusitati di la muglieri.
Cianciana525
.
501 Huwa adduà', poġġa lilu nnifsu għas-servizz ta' kull xahar jew ta' kull sena.
502 Barra, fil-kampanja.
503 'Na funcia, a faqqiegħ.
504 Fejn sabha. Agghiari, tad-diskors, biex ihallik issib.
505 A lu locu, għar-razzett; u jingħad dwar pussess ta’ art bis-siġar.
506 Scanciu, bi skambju minflok.
507 Vidè, abbrevjazzjoni ta videmma, ukoll.
508 Ca vaju, che siego, che vo.
509 Lu tò misteriu, ix-xogħol tiegħek, id-dmirijiet tiegħek.
510 Capu-rètina, hija l-bagħal li toqgħod quddiem is-seba’ bgħula li jlestu wieħed
riedni tal-bgħula.
511 Jiddejjaq, jidħol fil-burdata ħażina, jimxi.
512 Cci 'mmatti 'na manra, jiehu merhla.
513 Mulacciuna, bagħal żgħir, mulotta.
514 Ftakar li San Vitu hu l-protettur tal-klieb.
515 Pruvuli, porvli.
516 Nòscia, tagħna.
517 U qed nirkeb żewġ persuni.
518 Crûsiera, kurjuż.
519 Arrivannu a lu Santu, li qed jasal fil-knisja fejn ikun meqjum il-Qaddis
li f’ġieħ is-suq isir.
520 Jintra, id-dar.
521 A marammanu, u ammanammanu, a manu a manu, immedjatament.
522 Coccia, residwu tal-qamħ wara l-għarbil.
523 Tia, int.
524 Huwa ndunat, huwa rifless.
525 Irrakkuntat minn Rosario Di Liberto, barriera fl-għelieqi tal-kubrit, u miġbur minn
Mr. Gaetano DiGiovanni.
Inserzjoni tal-biljett: Ignazio Caloggero
Ritratt:
Kontribuzzjonijiet ta 'informazzjoni: Ignazio Calogero
Innota: Il-popolazzjoni tal-karti tad-database tal-Wirt tipproċedi f'fażijiet inkrementali: katalogu, ġeoreferenzjar, inserzjoni ta 'informazzjoni u stampi. Il-proprjetà kulturali inkwistjoni ġiet katalogata, ġeoreferenzjata u ddaħħlet l-ewwel informazzjoni. Sabiex tarrikkixxi l-kontenut tal-informazzjoni, aktar kontribuzzjonijiet huma milqugħa, jekk tixtieq tista 'tikkontribwixxi permezz taż-żona tagħna "Il-Kontribuzzjonijiet Tiegħek"
